Blottlagt mystikk
Skrevet av Eva Furseth
Et betydelig kunstverk bevarer alltid sine innerste hemmeligheter.
- Sigurd Helseth
I samband med separatutstillinga i teikneforbundet 5. mars – 3. april, vil eg ta føre meg nyare arbeid av den indisk-norske kunstnaren Nirmal Singh Dhunsi (f. 1960). Den karakteristiske reine og klare figurative stilen hans har trådar attende til ungdomstidas arbeid med store plakatar for indisk film. Samstundes ligg uttrykket hans nært popkunsten, også med tanke på dei surrealistiske konstellasjonane av forbruksvarer og kjende figurar som er plasserte mot einsfarga bakgrunnar. Det er sanneleg eit mystisk univers som vert blottlagt, der det florerer av sitat frå kunsthistoria, hinduistisk religion og frå det dagsaktuelle nyheitsbildet. Det krevst mykje av oss for at vi skal klare å trengje i gjennom desse draumeaktig absurde collagane, ikkje minst av opent sinn og leikelyst.
Å teikne ein installasjon
"Dette er ikke en pipe" skriv Margitte under ei naturalistisk teikna pipe, som ei påminning om skilnaden mellom "røyndom" og resepsjon. Det kan verke som om Nirmal Singh Dhunsi ønskjer å viske ut eit slikt skilje, for når han teiknar, så tenker han installasjon. Han hevdar også hardnakka at det er det teikningane hans er – installasjonar. I og med at verkskategorien installasjon viser til romlege arbeid beståande av fleire lause delar, så det er heller tvilsamt at eit kolarbeid på todimensjonalt, rektangulært papir kan kome innun der den. La oss likevel prøve eit tankeeksperiment og sjå på teikningane på ein måte som er lite brukt i dag, nemleg gjennom renessansens briller. I renessansen voks det fram ein målarpraksis basert på eit menneskeleg, individualisert auge. Alberti bruker metaforen vindauge om dette fenomenet, og såg på bildeflata ” ...som et åpent vindu gjennom hvilket jeg betrakter det som blir malt.”
Med hjelp av det nyutvikla sentralperspektivet skulle bildet illudere eit hol i veggen, der det openberra seg ein røyndom utanfor vindauget Ser vi til dømes Nirmals True story 2 (2003) er formene korkje bundne saman av noko perspektivisk system, eller underlagt ei felles lyskjelde. Likevel definerer objekta eit rom og ein røyndom som vi kan gå inn i med medvitet, med ei geit og ei ku i front, og plansjar med silhuettar av Mikke Mus i bakgrunnen. Tenkjer vi på verket som ein installasjon på det mentale planet, kjem vi vekk frå popkunstens collageaktige flate, og det kjem i stand eit samspel mellom objekta, det rommet dei er plassert inn i og oss som betraktarar.
Denne dynamiske synsmåten fører oss inn i andre og utradisjonelle baner, og sporar oss faktisk over på installasjonskunst, som nettopp handlar meir om vår oppleving av verket enn om verket i seg sjølv. Samstundes gjer Nirmal seg til fulle nytte av at teikning er eit smidig, direkte medium, og lar det skje ting som vanskeleg kunne skjedd i ein fysisk installasjon; som at geita er omkransa av snakkebobler og skrift. Kunstnaren kan på enkelt vis drage inn alle element han kan ønskje seg, samstundes som han tillempar dei sin eigen stil, og oppnår såleis eit impulsivt og samstundes harmonisk uttrykk.
Vi kjenner att geita frå eit av hovudverka til den amerikanske kunstnaren Rauschenberg; Monogram (1959). Verket til denne eksperimentelle amerikanaren består av ei utstoppa angorageit med eit liggjande måleri til pidestall. Geita er måla som om ho var eit måleri, og er forsynt med eit bildekk om livet. Verket til Rauschenberg utfordrar såleis måleriomgrepet, samstundes som han opphøgjer dyret gjennom eit kunstnarisk ritual. I Nirmals verk er geita i dialog med ei kvit ku, eit dyr som er opphøgt gjennom hinduismen; kanskje er vi dermed vitne til ein dialog mellom kunst og religion, medan Mikke Mus lyttar i bakgrunnen med dei digre øyra sine?
Resirkulering
Etter kvart som vi blir kjent med arbeida til Nirmal Singh Dhunsi, oppdagar vi at han til liks med mange installasjonskunstnarar har eit fast gjenstandsrepertoar i basis. Han teiknar desse figurane tilnærma likt kvar gong, med berre små variasjonar. I og med at objekta vert resirkulerte, blir vi godt kjende med dei. Såleis vil objekta i dei ulike arbeida hans kommentere kvarandre, og dermed danne teikn med komplekse tydingar. Ved å setje fleire teikn saman, dannar dei nye og uventa konstellasjonar, og blir objekt som gir retningar vi kan fabulere i – nærast som meditasjonsobjekt.
Rema 1000 som kunstnarisk uttrykk
Den firehendige hinduistiske gudinna Lakshmi er ein hyppig gjest i teikningane til Nirmal. Ho er kona til Vishnu, og vert framstilt som vedunderleg vakker og overdådig pryda, slik det passar seg for ei gudinne for velstand og venleik. Hendene til Velstandsgudinna representerer fire åndelege eigenskapar, og ho utstråler til alle tider ein aura av mental og åndeleg velnøye. I verket Tusen.... (2003) mediterer Velstandsgudinna i
ein blømande lotus – eit symbol på guddommeleg sanning. Framanfor henne ligg ein velfylt Rema 1000-pose, lagt fram som om han var ei offergåve. Ansiktet og torsoen til gudinna ulmar svart, kanskje vekker den tarvelege gåva harme?
Vi ser motivet gjennom eit gitter som vi kjenner att frå komposisjonane til Mondrian. Den nederlandske kunstnaren søkte ei klar og fast avgrensa kunstform som skulle spegle likevekta i universet, og avsløre den uforanderlege røyndommen bak dei foranderlege formene. Arbeida til Mondrian byggjer på ei grunnleggjande tru på orden, og var overbevist om at samfunnet var på veg inn i ein ny tidsalder der orden ville skape større lykke, og at kunsten var ei side av dette. Også Rema 1000 ønskjer å skape orden med sitt avgrensa utval av rimelege daglegvarer. Såleis kan ein sjå på verket som eit møte mellom tre former for orden, den religiøse, den kunstnariske og den kapitalistiske.
I raudt, kvitt og blått
I verket Uten tittel (2003) dukkar Velstandsgudinna opp att, oppsiktsvekkjande nok saman med ein diger urinal. Igjen vert tankane våre førte mot eit velkjent kunstverk, nemleg Duchamps ikonoklastiske Fontene, som han sjokkerte kunstverda med i 1917. Verket var ei biletgjerning av at kva som helst kan vere kunst så lenge det vert stilt ut innan kunstinstitusjonen; forma er ikkje lenger det interessante, men dei spørsmålsteikna verket stiller oss. Fontene vert dermed symbol på eit kunsthistorisk brot med fortida og gamle tankemåtar.
Lakshmi er blitt fornorska, og veivar med nasjonalflagget i hanskar à la Mikke Mus; gudinna for velstand og venleik er også ein guddom velferdsstaten Norge ville teke imot med opne hender. Ein brei teip er klistra over auga hennar, kanskje viser han til det allegoriske bindet Justitia har for auga – men her er det ikkje for å ta ei uhilda avgjerd, heller for å gjere henne blind for det urettferdige ved å tilføre meir rikdom til dei som allereie har meir enn nok.
Frå stein til steining
Alle arbeida til Nirmal har ein underfundig, samtidsaktuell snert – noko som kanskje er særleg framtredande i eit verk som Drawing (2004), der vi vert vitne til at ein unaturleg lang Mikke Mus-arm pressar steinar mot hovudet til ein tilslørt skapnad. Verket har ei klar handling, og teikna bevegelsespiler viser korleis steinane fell. Under armen har kunstnaren skribla ned ”Enken, Svarte stener! Hva skal de brukes til?”, som om verket har blitt til av seg sjølv, og kunstnaren undrar seg over symbolikken. Er dette "svarte enker" av den typen vi kjenner frå Tsjestjenia, eller er det ei kvinne i burka som vert steina i regi av "lovens lange arm"? Det kan jo sjå ut som hovudet hennar er mørkt av blod som sig nedover kjolen og ned i bakken. Ein kan likevel undre seg over kvifor handlinga vert utført av ein Mikke-arm – kanskje fungerer verket som ei spegling av våre fordommar mot situasjonen til ikkjevestlege kvinner?
True story (2003) viser ei tilsvarande scene, her pressar Mikke-armen steinen mot ein teppedekt figur, medan eit par store øyre tittar diskre opp i bakgrunnen. Den liggjande skapnaden er lite eintydig skildra, våre første assosiasjonar går truleg i retning av eit likklede, for gjennom media er vi blitt vant med å sjå svart-kvitt på alt ikkjevestleg. Men dette kan like godt vere eit sovande menneske innhylla i eit lunt teppe, ei kvinne i burka – eller eit element frå eit av prosjekta til Joseph Beuys, ein kunstnar som Nirmal er svært oppteken av. Beuys er mest kjend for happeningar med underlege, oversanselege overtonar der kunstnaren figurerer både som ypparsteprest og vitskapsmann. Vi finn Beuys att i verket True story 1 (2003), her får vi også eit gjensyn med kua og Mikke-plakatane.
Nirmal taler fremmedspråk: han viser oss bilder. Disse bildenes majestetiske uoversettelighet er et strålende bevis på billedkunstnerens – og spesielt malerens – stadige uunnværlighet.
Per Formo
Ved å tenke på teikningane til Nirmal som installasjonar, oppstår det ein særeigen dynamikk mellom oss og objekta i verka. Vi finn sjeldan nokon eintydig meining i desse teikna installasjonane, tvert om så fungerer dei som ei motvekt mot medias uvane med å generalisere og tolke ting i verste meining, noko som på sikt dannar uoverstigelege barrierar mot det mangfaldet som finst. Det er noko varmt og leikent over samanstillingane hans som hjelper oss til å vakne opp, og børste støv av den barnlege gleda ved det å undre seg.